POChP – niepozorny skrót, a kryje wielki problem.

Pomyśl, jak długo możesz przetrwać bez wody lub jedzenia. A teraz zastanów się, ile czasu wytrzymasz bez powietrza? Jeśli nie jesteś zawodowym nurkiem lub nie pracujesz świadomie z oddechem i spróbujesz go wstrzymać, to pewnie już po kilkunastu sekundach poczujesz, jak organizm ponagla Cię do wzięcia kolejnego wdechu. Oddychanie to czynność fizjologiczna, która w zdrowym ciele zachodzi mimo woli. To dlatego na co dzień nie myślimy o tym, jak istotne jest dla funkcjonowania naszego ciała. A oddech to życie.

Oddychanie zdecydowanie jest podstawowym procesem życiowym, absolutnie niezbędnym do przeżycia. Pełni też funkcje drugorzędne, dzięki którym pozostałe układy naszego organizmu działają lepiej, efektywniej. Wpływa ono na procesy związane między innymi z utrzymaniem i zmianą ciśnienia w ciele, kontrolą postawy ciała i jego motoryką oraz modulacją w ośrodkowym układzie nerwowym, dzięki której nasze reakcje na bodźce są adekwatne do ich intensywności.

Wszystkie funkcje oddychania współpracują ze sobą. Zaburzenia jednych będą powodowały niewydolność drugich. Warto być czujnym na swój stan zdrowia i reagować nawet na najdrobniejsze dolegliwości, które zaniedbane mogą przerodzić się w przewlekłe lub spowodować poważne zmiany chorobowe. A tego przecież nie chcemy.

Jedną z poważnych chorób płuc, która powstaje właśnie w wyniku przewlekłego stanu zapalnego wywołanego stałym narażeniem na pyły czy inne szkodliwe substancje drażniące lub dym tytoniowy, jest Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc – w skrócie POChP. Obturacja to inaczej zwężenie oskrzeli, które upośledza przepływ powietrza przez drogi oddechowe. To dość popularna przypadłość – według Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc stanowi problem dla około 2-2,5 mln mieszkańców Polski, jednak nie wszyscy mają jego świadomość. A to dlatego, że pierwsze objawy łatwo jest przeoczyć, zlekceważyć. Pewnie właśnie z tego względu od 2016 roku POChP jest trzecią wiodącą przyczyną zgonów na świecie.

Objawy – po czym poznasz POChP?

Jednym z wczesnych i pierwszych objawów POChP jest kaszel. Raczej będzie to mokry kaszel, który utrzymuje się przez większość roku, a nasila w godzinach porannych. Zdarza się, że pacjenci odkrztuszają niewielką ilość plwociny, czyli lepkiej wydzieliny pochodzącej z dolnych dróg oddechowych. Może ona zawierać krew, śluz, ropę lub bakterie.

Kiedy choroba jest już bardziej zaawansowana pojawiają się duszności. Na początku prawdopodobnie będą występowały jedynie po zwiększonym wysiłku fizycznym. W przypadku cięższej postaci POChP pacjenci odczuwają trudność w wykonywaniu codziennych czynności takich jak ubieranie czy przejście marszem dość krótkiego dystansu. Siłą rzeczy na tym etapie choroby duszności pojawiają się częściej i stają się uciążliwe. Potrafią obniżyć jakość życia.

W zaawansowanym stadium choroby może pojawić się sinica. Wśród jej objawów są ciemnoróżowe lub różowofioletowe zabarwienia skóry okolic twarzy. Pacjenci też często stojąc podpierają się o stół lub w charakterystyczny sposób pochylają do przodu, by pomóc sobie w stabilizacji obręczy barkowej co ułatwia im pracę mięśni oddechowych.

Jak wygląda diagnostyka POChP?

Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem lekarz z pewnością osłucha płuca stetoskopem i przeprowadzi badanie spirometryczne, dzięki któremu będzie mógł ocenić pracę układu oddechowego. Na czym ono polega? Na wzięciu głębokiego wdechu i wdmuchaniu wydychanego powietrza przez ustnik prosto do spirometru, który dokona pomiaru zarówno objętości jak i pojemności wydychanego powietrza. Dzięki niemu dowiemy się, ile powietrza dostaje się do płuc, a ile z nich wychodzi podczas swobodnego, spokojnego oddychania. Poznamy też szybkość przepływu powietrza przez odcinki oddechowe.

W celu zdiagnozowania choroby przeprowadza się również szereg badań dodatkowych, w tym pletyzmografię, która pozwala na ocenę czynności płuc i objętości powietrza w nich zalegającego. Lekarze często zlecają RTG płuc i towarzyszą pacjentowi podczas próby wysiłkowej, by ocenić jego tolerancję na wysiłek fizyczny.

A teraz weź głęboki oddech… I przeczytaj kilka słów o profilaktyce i leczeniu POChP.

Pierwszym i najważniejszym krokiem, zarówno w przypadku leczenia jak i profilaktyki, jest całkowite zaprzestanie palenia papierosów i ograniczenie kontaktu z dymem tytoniowym. To przede wszystkim. W kolejnym kroku warto zapewnić sobie regularną aktywność fizyczną, która w połączeniu z ćwiczeniami oddechowymi stopniowo zwiększać będzie wydolność płuc. Dobrze jest też przyjrzeć się swojej diecie, która powinna być odżywcza, pełnowartościowa i wzmacniająca. W cięższych przypadkach leczenie wspiera się farmakologią, a w sytuacjach mocno zaawansowanej choroby może być nawet konieczność przeszczepienia płuc.

Bądź czujny, wsłuchuj się w swój oddech, weryfikuj z lekarzem nawet najdrobniejsze objawy, które u siebie zauważysz i reaguj od razu. A wszystko po to, by oddychać pełną piersią.

POChP, a depresja.

Choroby przewlekłe mają to do siebie, że zazwyczaj postępują w sposób niezauważalny lub ledwo zauważalny i wywołują nietypowe, mało charakterystyczne objawy, które łatwo zlekceważyć lub wytłumaczyć na przykład przemęczeniem, stresem lub po prostu chwilowym osłabieniem organizmu. To dlatego często są rozpoznawane w zaawansowanym stadium rozwoju, kiedy symptomy są albo jednoznaczne, albo na tyle uciążliwe, że trudno je zignorować.

Jedną z chorób przewlekłych jest POChP, czyli Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc, którą charakteryzuje trwałe ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe spowodowane zwężeniem oskrzeli. Zmienia się również ciśnienie w klatce piersiowej, a to sprawia, że wydech staje się ograniczony. W płucach zaczyna zalegać powietrze. Wtedy pojawiają się duszności, a oddychanie wymaga coraz większego wysiłku. POChP to dolegliwość nieuleczalna, jednak na szczęście są sposoby, by skutecznie minimalizować jej objawy i zapobiegać zaostrzeniom lub sprawiać, by ich przebieg był łagodniejszy.

Diagnoza POChP to oczywiście problem z medycznego punktu widzenia, ale również duże obciążenie dla psychiki. Mówi się, że rozpoznanie choroby przewlekłej to krytyczne wydarzenie życiowe. To trudna sytuacja, która potrafi wywołać bezsilność, lęk i stres związany z kosztami leczenia, okresami zaostrzenia czy powikłaniami. To moment wyczerpujący emocjonalnie, wymagający poradzenia sobie z trudnością, która niejako zagraża dotychczasowej formie życia, a tym samym zmusza do wyjścia ze swojej strefy komfortu. Choroba przewlekła często też wymaga poszerzenia swojej wiedzy i rozwinięcia nowych umiejętności niezbędnych do przystosowania się do niej, co nie dla wszystkich jest łatwym zadaniem.

Reakcja pacjenta na wiadomość o przewlekłej chorobie zależy od wielu czynników. Przede wszystkim od stopnia zaawansowania dolegliwości, ale także od jego osobowości, odporności na stres, umiejętności przystosowania się do nowej sytuacji i w ogóle historii. To, z czym się mierzył i czego doświadczył bezpośrednio przełoży się na jego postawę i nastawienie do leczenia. Może zdarzyć się, że sytuacja go przerośnie. Wtedy najprawdopodobniej zaobserwujemy obniżenie nastroju i energii, stopniową utratę zainteresowania otaczającym go światem, zmniejszenie aktywności, ogólny brak odczuwania radości i ogromne trudności w wykonywaniu prostych czynności. Są to pierwsze objawy depresji, która nieleczona może przyczynić się również do pogorszenia koncentracji, wzmocnienia poczucia niskiej wartości, zmniejszenia apetytu, zaburzeń snu, a w przypadkach naprawdę ciężkich mogą pojawić się myśli i próby samobójcze. Depresja u osoby chorej na POChP pogarsza jego ogólną formę organizmu i zwiększa ryzyko zaostrzeń czy nawet zgonu.

Rozpoznaną depresję da się skutecznie leczyć. Im wcześniej zostanie ona zdiagnozowana, tym lepiej – efekty leczenia będą lepsze. By tak się stało, wystarczy informować lekarza, niezależnie od jego specjalizacji, o wszystkich objawach, tych pozornie niezwiązanych z POChP również. W sytuacji, kiedy depresja jest w swojej początkowej fazie, w zasadzie każdy lekarz może wdrożyć leczenie. A kiedy to nasilenie okaże się już zwiększone, pewnie zleci konsultację z psychiatrą, którego zalecenia będą tutaj niezbędne.

Jak wspierać osoby chore na POChP? 

• Przede wszystkim być. Rozmawiać i inspirować do zmian podnoszących jakość trybu życia, w tym do rzucenia palenia i wprowadzenia modyfikacji w diecie, która powinna być zdrowa, pełnowartościowa, pożywna i wzmacniająca. Równie ważny jest regularny wysiłek fizyczny w połączeniu z ćwiczeniami oddechowymi, co stadialnie zwiększać będzie wydolność płuc. Warto towarzyszyć im w tych zmianach i treningach – bo razem zawsze raźniej.

• Okazywać zrozumienie. Osobom z POChP może momentami brakować sił, co prawdopodobnie będzie szczególnie widoczne, i też dotkliwe dla nich samych, podczas czynności wymagających aktywności fizycznej. Będą zajmowały one więcej czasu niż dotychczas. Należy to uszanować.

• Zachować czujność i motywować do leczenia, zwłaszcza w momentach zwątpienia i bezsilności, a takie będą się zdarzały. Leczenie jest skuteczne, ale wymaga czasu – pacjenci nie odczuwają poprawy natychmiast, a to w połączeniu z gorszą kondycją i w ogóle wytrzymałością potrafi nadszarpnąć poczucie sensu. Jednak zaprzestanie terapii może prowadzić do zaostrzeń i rozwoju choroby, stąd tak ważne jest, by do tego nie dopuścić. Grunt to zachować spokój i robić wszystko, by przywrócić pełny oddech.

Jest wiele powodów, żeby… nie palić.

Rzucenie palenia może być trudne. Uzależnienie od nikotyny, ale też samego nawyku sięgania po papierosa w konkretnych sytuacjach, potrafi być naprawdę silne. Paląc, często nie zdajemy sobie sprawy jak silne. Dopiero po odstawieniu przychodzi świadomość, a wraz z nią głód nikotynowy i ta nieodparta chęć zapalenia… Doskwierać mogą wtedy między innymi rozdrażnienie, spadek nastroju, niepokój i problemy z koncentracją. Najcięższe będą pierwsze dwa tygodnie. Przetrwaj je. Warto. Zamień nawyk palenia na nowy rytuał, który nie będzie obciążał Twoich płuc. I nie tylko płuc – tytoń niekorzystnie wpływa także na jakość i kolor skóry, uwydatnia zmarszczki, powoduje żółknięcie zębów, zmniejsza płodność i pochłania zasoby portfela.

Jakie są korzyści rzucenia palenia?

Przede wszystkim niemal natychmiastowe. Już po 20 minutach od spalenia ostatniego papierosa spadnie tętno, a po 12 godzinach poziom tlenku węgla we krwi osiągnie normę. W kolejnych tygodniach z pewnością poprawi się krążenie i czynność płuc – po 3 miesiącach ich wydajność powinna zwiększyć się o 10%. Rozluźnią się również oskrzela i oddech stanie się wyraźnie pełniejszy. Oczyści się cera, ale też jama ustna. Powinna poprawić się kondycja fizyczna ciała. Odstawienie papierosów sprzyja również leczeniu przewlekłego kaszlu i duszności, i nie sprzyja zachorowaniu na POChP, czyli Przewlekłą Obturacyjną Chorobę Płuc. To częsta choroba płuc prowadząca do zwężenia dróg oddechowych i postępujących trudności w oddychaniu – nabieraniu i wypuszczaniu powietrza. POChP to wynikowa przewlekłego stanu zapalnego w układzie oddechowym spowodowanego stałym narażeniem na toksyczne gazy czy szkodliwe substancje, w tym na dym tytoniowy. Aż 80% jej przypadków powiązanych jest z regularnym paleniem, też biernym. Wśród pierwszych objawów są kaszel, duszności, ucisk w klatce piersiowej i ten charakterystyczny świst podczas oddychania. POChP wykryte we wczesnym jej stadium można wyleczyć. Kluczowe jest tutaj zerwanie z nałogiem tytoniowym. Co ciekawe, aż 75% chorych na POChP nie przestaje palić – prawdopodobnie uzależnienie jest na tyle silne, że wygrywa ze zdrowym rozsądkiem.

Jak wygrać z nałogiem i skutecznie rzucić palenie?

Przede wszystkim pamiętaj, dlaczego to robisz. Z troski o siebie. Spróbuj też zaakceptować fakt, że w pierwszych dniach będzie ciężko – organizm uporczywie będzie domagał się nikotyny. Ten etap jest nieprzyjemny, ale też nieunikniony. Twoja silna wola będzie testowana przez myśli o zapaleniu papierosa co około 2-3 minuty. Szukaj wtedy sposobów na skuteczne odwrócenie uwagi.

Jeśli palenie dotychczas było jakimś sposobem a przykład na nudę to może warto zastąpić ją jakąś aktywnością? Wyjdź na spacer lub rower, naucz psa nowych sztuczek lub sięgnij po wciągający kryminał. Sprawdź różne opcje, by ostatecznie wybrać te najbliższe Tobie. Te, które będą miały szansę stać się Twoimi nowymi nawykami.

A może masz przeświadczenie, że papieros Cię uspokajał i pomagał w rozładowaniu napięcia? Nic z tych rzeczy. Nie wierz w mity, które będą próbowały przekonać Cię do sięgnięcia po papierosa właśnie w sytuacji rozdrażnienia lub w okolicznościach stresu. Nikotyna pobudza, podnosi tętno, ale na pewno nie wycisza. Jeśli towarzyszyło Ci podczas palenia jakieś uczucie ulgi to raczej powiązane ono było z wyrzutem dopaminy w mózgu, która nazywana jest również hormonem szczęścia. Niemniej, jeśli masz przekonanie, że palenie papierosów pomagało Ci w radzeniu sobie z trudnościami, to warto wdrożyć nową taktykę, która nie będzie osłabiała Twojego organizmu, a wręcz przeciwnie – będzie go wspierać.

Pomocą w zerwaniu z nałogiem może być nikotynowa terapia zastępcza (NTZ). To farmakologiczna metoda walki z uzależnieniem. Na czym polega? Na podawaniu nikotyny w określonych i coraz mniejszych dawkach. W ten sposób terapia pomaga rozstać się z nikotyną w sposób stopniowy, przy czym nie ma kontaktu z dymem papierosowym i zawartymi w nim substancjami smolistymi. W ramach NTZ stosuje się między innymi plastry nikotynowe, tabletki, gumy tytoniowe czy inhalator nikotynowy. Wszystkie te środki dostępne są w aptekach i bez recepty. Możesz je wdrożyć bez konsultacji z lekarzem.

Dostępnych jest również wiele aplikacji, które mogą posłużyć jako dodatkowe wsparcie w trakcie abstynencji nikotynowej. Niektóre z nich wprowadzą się w świat skutecznych technik rzucania palenia. Inne zaoferują dołączenie do zgromadzonej społeczności byłych palaczy, którzy już znają korzyści życia bez nałogu i chętnie się tą wiedzą dzielą. A jeszcze inne poszły w cyfry i statystyki – informować Cię będą, ile już papierosów uniknąłeś i ile dzięki temu zaoszczędziłeś. Wskazywać będą również zmiany w Twoim organizmie – bo czas abstynencji to czas jego regeneracji.

Już znasz kilka skutecznych sposobów, które ułatwią przejście przez trudny czas odstawienia. Jeśli nie Ty masz problem z uzależnieniem od nikotyny, a bliska Ci osoba – podpowiedz jej, jak może sobie pomóc. Zainspiruj ją do zmian i troski o zdrowie. Każda próba walki ze swoimi słabościami to dowód siły – przypominaj o tym w chwilach bezsilności i rozdrażnienia. Przypominaj również, dlaczego warto być w tych próbach wytrwałym. Stawką są zdrowe płuca i pełny oddech. A oddech to życie.

Smog, czyli co wdychamy wraz z powietrzem?

Czyste powietrze stanowi mieszaninę gazów. Są to azot (78%), tlen (21%) i inne (1%). Jego skład oczywiście się zmienia, chociażby pod wpływem pogody – przykładowo w pochmurne dni może zawierać około 4% pary wodnej. Jednak dla naszego zdrowia najważniejsze są odpowiednie proporcje ilości tlenu i azotu.

Aktualnie niestety czyste i suche powietrze to niezwykle rzadkie zjawisko. Przeważnie jest ono zanieczyszczone przez spaliny samochodowe czy inne substancje szkodliwe emitowane przez zakłady przemysłowe lub w trakcie palenia węgla, drewna i innych paliw stałych. Mówimy wtedy o zjawisku, jakim jest smog. Jego natężenie oraz skład chemiczny zależą od pogody, warunków powstawania, klimatu i ukształtowania terenu.

Jaki smog mamy w Polsce? W kontekście naszego kraju mówi się głównie o smogu zimowym. Dlaczego? Ponieważ źródłem zanieczyszczeń w miastach jest przede wszystkim spalanie paliw stałych w wysokoemisyjnych piecach, wzmożone w okresie grzewczym, powodujące dodatkową emisję amoniaku, a ten wiąże dwutlenek siarki tworząc pył. To z tego względu nie mamy przekroczeń dwutlenku siarki, ale osiągamy naprawdę wysokie stężenie pyłów.

Smog to skutek zanieczyszczeń. A jakie są skutki smogu?

Odczuwamy je wszyscy i codziennie. Ty pewnie też. Zwykle są niedostrzegalne, a przynajmniej początkowo. Dopiero po czasie i powoli stają się zauważalne, odczuwalne. Do głównych skutków zdrowotnych wliczają się ból głowy lub gardła, chrypka, łzawienie i pieczenie oczu oraz zwiększone ryzyko zapadalności na choroby układów nerwowego, sercowo-naczyniowego czy oddechowego. Popularną dolegliwością, której rozwojowi zdecydowanie sprzyja smog, jest POChP, czyli Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc. Trudna do zdiagnozowania, zwłaszcza w pierwszym jej stadium. Jest nieuleczalna, a to oznacza, że uszkodzone struktury układu oddechowego mają charakter trwały. Dobra wiadomość jest taka, że można ją leczyć minimalizując w ten sposób objawy, wśród których są duszności, kaszel czy trudności z oddechem, wyraźnie widoczne podczas wysiłku fizycznego, i w ogóle z nabieraniem powietrza. Jak widzisz, objawy te nie są nietypowe. Mogą być skutkiem innych chorób czy po prostu przemęczenia lub długotrwałego stresu. To dlatego POChP jest trudne do wykrycia. Wiele osób chorych nie zdaje sobie sprawy z przyczyny swoich objawów albo w ogóle ich nie dostrzega. Badanie spirometryczne jest tutaj niezbędne, by określić stan układu oddechowego i przyczynę ewentualnego jego osłabienia, oraz zaplanować leczenie.   

Teraz już wiesz czym jest smog i co powoduje. A jak możesz próbować siebie przed nim chronić?

Przede wszystkim sprawdzaj prognozy zanieczyszczenia powietrza w Twojej okolicy. Oznaczone są kolorami zielonym, pomarańczowym i czerwonym. Możesz też samodzielnie dokonywać pomiaru jakości powietrza za pomocą dostępnych aplikacji. Jest ich dostępnych całe mnóstwo i w większości są darmowe. Zastanów się, jakie parametry są dla Ciebie kluczowe i wybierz aplikację, która odpowie na Twoje oczekiwania.

Unikaj przebywania na zewnątrz, kiedy poziom zanieczyszczenia jest wysoki, a stężenie pyłów przekracza uznany za względnie bezpieczny. Zrezygnuj wtedy z ćwiczeń czy spacerów w plenerze, ponieważ wdychanie zanieczyszczeń w trakcie aktywności jest intensywniejsze. A jeśli wyjście na zewnątrz w taki dzień jest konieczne, warto pomyśleć o nałożeniu maski antysmogowej wyposażonej w jakościowe filtry, która zatrzyma większość zanieczyszczeń, w tym pyły i gazy. Należy jednak pamiętać, że w masce pobór powietrza jest nieco utrudniony. Jeśli chorujesz na astmę lub inną dolegliwość układu oddechowego, skonsultuj stosowanie maski z lekarzem.

Pij dużo wody i włącz do diety produkty bogate w naturalne antyoksydanty, które neutralizują szkodliwe działanie toksyn.

Zadbaj o jakość powietrza w swoim domu. Tu pomocne będą zarówno rośliny doniczkowe, takie jak palma koralowa, paprotka, chryzantema wielkokwiatowa czy skrzydłokwiat, jak i urządzenia oczyszczające powietrze, które skutecznie je neutralizują.

Jest wiele rozwiązań, które pomogą w ochronie Twojego układu oddechowego. Zacznij z nich korzystać. To bardzo istotne, szczególnie ze względu na zmiany norm jakościowych paliw grzewczych, które zostały wprowadzone jesienią minionego roku i obowiązywać będą do końca kwietnia 2023. Nowe przepisy faktycznie pozwoliły na obniżenie cen surowców, w tym węgla, i poprawiły ich dostępność dla gospodarstw domowych, jednak sprowokowały też sytuację, w której można palić węglem naprawdę złej jakości. Przełożyło się to jednocześnie na spadek jakości powietrza i wzrost ryzyka zachorowania na POChP, a wśród chorych spowodowało zwiększenie częstotliwości zaostrzeń. Tym bardziej ważne jest, by chronić siebie przed zanieczyszczeniami. Zwłaszcza, że ta ochrona jest możliwa.